در ذوزنقه شماره 1 می‌خوانیم: سفالگری که در عصر کنونی به مرحله تکامل رسیده، پایه‌گذار آن انسان‌های ابتدایی بودند که با توجه و کوشش موفق به ساختن ظروف سفالی شده‌اند.
نخستین مرحله سفالگری انتخاب خاک رس و مخلوط کردن با آب، به دست آمده خمیر و شکل دادن آن و سپس خشک کردن آن در حرارت آفتاب بوده است. به مرور برای اینکه خمیر ترک نخورد، آموخته بودند که باید مقداری شن نرم با الیاف بسیار نازک به خاک اضافه کنند تا ظروف ساخته شده، شکاف برندارد.
تغییر رنگ گِل رس بستگی به مواد شیمیایی در خاک و طرز پختن گِل دارد. در خاک رس مقداری آهن وجود دارد که اگر در کوره‌ها، هوا به میزان کافی وارد شود آهن موجود در خاک اکسید شده و تبدیل به «اکسید فریک» و رنگ گل رس پخته و قرمز خواهد شد و اگر در کوره هوا به میزان زیاد جریان نداشته باشد آهن به اسید آهن تبدیل و ظرف سیاه یا خاکستری می شود. البته انسان‌های پیشین از علم شیمی اطلاعی نداشتند؛ ولی به تجربه دریافته بودند که اگر هوا کوره زیاد باشد رنگ سفال قرمز و در غیر این صورت سیاه یا خاکستری خواهد شد.
شکل دادن به گل برای تهیه ظروف نیز کار آسانی نبوده، به طوری که ظروف کوچک را می‌توانستند با تغییر شکل دادن خمیر گل به کمک دست بسازند، ولی اگر قرار بر ساختن یک کوزه بود، ابتدا ته ظرف را قالب‌گیری می‌کردند و پس از خشک شدن، حلقه‌هایی از گل رس درست کرده و پس از خشک شدن روی هم قرار می‌دادند و با گل به یکدیگر می‌چسباندند و با دست صاف می‌کردند.
براساس نظریه‌های تاریخ‌نگاران هیچ جای دیگر جهان قبل از ایران مانند این فن شناخته نشده و این مورد مبنی بر آن است که فلات ایران زادگاه اصلی ظروف منقوش است.
بررسی تاریخچه سفالگری در ایران
همچنین باستان شناسان ابتدا تصور می‌کردند که هنر سفالگری ایران از هنر بین‌النهرین متأثر است؛ ولی پیدایش ظروف سفالی پر نقش و نگار در «تپه سیلک کاشان، شوش، مرودشت، تپه حصار دامغان، تپه کیان دماوند، ری و حسنلو» نظر آنها را تغییر داد و این نظریه به وجود آمد که هنر سفال‌سازی بین‌النهرین متأثر از هنر سفال‌سازی ایران است.
در زمان هخامنشیان صنعت سفال‌سازی به سیر تکاملی خود ادامه داده و هنرمندان با مهارت کامل آثاری فاخر عرضه کرده‌اند که نمونه‌های از آنها در موزه‌های داخل و خارج ایران وجود دارد. تحولی که در این دوره در این صنعت پیدا شد موضوع استفاده از لعاب بوده که کار هنرمندان را زیباتر و بادوام‌تر کرده است.
در دوران ساسانی پیشرفتی در این صنعت دیده نمی‌شود و علت آن این است که در این دوره صنایع فلزی پیشرفت بسیاری داشتند و هنرمندان از مس، برنج و فلزهای قیمتی مانند طلا و نقره ظروف مورد نیاز ثروتمندان جامعه را می‌ساختند و ظروف سفالی برای مردم تنگدست و فقیر ساخته می‌شد. اشیای سفالی که از این دوره باقی‌مانده بیشتر خمره، کوزه و ظرف‌های بزرگ است.
بنابراین براساس موارد و تاریخچه ذکر شده هنر سفالگری در ایران سابقه بسیاری دارد و به هزار سال قبل از میلاد می‌رسد و خطوط و تصاویر روی سفال‌ها نمایانگر این مورد است که ایران پایه‌گذار خط تصویری بوده است.
نویسنده: طاهره میرصفی
نشریه ذوزنقه، رسانه‌ای برای رشد و آگاهی
نشریه ذوزنقه با ارائه مطالب اجتماعی و تاریخی می‌کوشد که در راستای رشد فرهنگی جامعه ایرانی قدم بردارد.
خوشحال می‌شویم با ما در این مسیر همراه باشید و شبکه اجتماعی ذوزنقه را دنبال کنید.
